BLOG | Οστεοπόρωση

Δρ. Ιωάννης Ελ. Διονυσιώτης, Φυσίατρος - Ιατρός Αποκατάστασης, 1η Κλινική ΦΙΑπ, Εθνικό Κέντρο Αποκατάστασης, Ίλιον Ιωάννης Π. Ήτουνας, Ραδιολόγος - Ακτινολόγος ΤΕ, MSc., Γεν. Νοσοκομείο Αττικής ΚΑΤ, Κηφισιά

Η οστεοπόρωση αποτελεί ζήτημα δημόσιας υγείας, κι αυτό επειδή ο επιπολασμός της αυξάνεται με τη γήρανση του πληθυσμού. Στη συγκεκριμένη νόσο, η μειωμένη οστική μάζα και η κακή ποιότητα του οστού οδηγεί στην ελάττωση της οστικής αντοχής, με επακόλουθη αύξηση των καταγμάτων.¹ Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει διαπιστωθεί πως η οστεοπόρωση οδηγεί σε περίπου εννιά εκατομμύρια κατάγματα ετησίως, τα οποία προκαλούν πόνο και σοβαρή αναπηρία, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής των ανθρώπων^.2

Ο κρίσιμος ρόλος του τρόπου ζωής

Στους παράγοντες κινδύνου της πάθησης υπάρχουν και παράγοντες που αλλάζουν ή και τροποποιούνται από τον τρόπο ζωής του κάθε ατόμου.

Στην εποχή μας, η τάση για χαμηλό σωματικό βάρος (ειδικά με δίαιτες που βλάπτουν τα οστά), η φτωχή διατροφή σε ασβέστιο, το κάπνισμα, τα οινοπνευματώδη, η κατάχρηση καφέ, η αδράνεια και το κακό μυϊκό σύστημα είναι συνήθη.

Εξαιρώντας τους παθολογικούς παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε οστεοπόρωση, και ο σύγχρονος τρόπος ζωής είναι πιθανό να συμβάλλει στην εμφάνισή της.

Πρόληψη

Πρόληψη της οστεοπόρωσης με στόχο την απόκτηση της μέγιστης οστικής μάζας πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του σκελετού³, μέσω ενός τρόπου ζωής που περιλαμβάνει σωματική άσκηση και επαρκή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D.⁴

Για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι απαραίτητες ασκήσεις ενδυνάμωσης κορμού, άνω και κάτω άκρων (βαράκια χειρός, λάστιχα) και ασκήσεις μεταφοράς βάρους (φόρτισης), όπως ζωηρό περπάτημα, τρέξιμο και χορός. Η άσκηση ενδυνάμωσης οφείλει να έχει διάρκεια από 20-30 λεπτά την ημέρα, να γίνεται 3 φορές την εβδομάδα, με 1-3 σετ σε κάθε άσκηση και 8-12 επαναλήψεις, ενώ για τις ασκήσεις φόρτισης αρκούν 15-20 λεπτά, 2 φορές την εβδομάδα.

Εμμηνόπαυση

Μετά την εμμηνόπαυση, στις γυναίκες εκδηλώνεται σημαντική οστική απώλεια. Υπάρχουν, όμως, συγκεκριμένες ασκήσεις που βοηθούν, ιδιαίτερα αν συνδυαστούν με φαρμακευτική αγωγή, ασβέστιο και βιταμίνη D.

Σκοπός της άσκησης είναι να διατηρηθεί η οστική πυκνότητα και να μειωθεί ο ρυθμός απώλειας οστικής πυκνότητας με την αύξηση της ηλικίας. Στην ηλικία αυτή, αλλά και σε πιο ηλικιωμένους, στόχο αποτελεί η πρόληψη των πτώσεων και των καταγμάτων.        
Η βασική αρχή του προγράμματος είναι παρόμοια με το πρόγραμμα πρόληψης, ωστόσο τροποποιείται ανάλογα με τον βαθμό οστικής απώλειας και τις συνοδές παθήσεις, ενώ προστίθενται και ασκήσεις ισορροπίας, αλλά και λειτουργικής ικανότητας (δηλαδή πώς γίνονται σωστά οι κινήσεις της καθημερινότητας).⁵

Ευεργετική διατροφή

Η σημασία της διατροφής βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο στην πρόληψη και θεραπεία της οστεοπόρωσης. Ειδικά σε περιόδους οικονομικών δυσκολιών (π.χ. οικονομική κρίση, πανδημίες), χαρακτηριστικός είναι ο υποσιτισμός πρωτεϊνικής ενέργειας, ειδικά στους ηλικιωμένους. Ο οργανισμός απαιτεί καθημερινά 1,2 gr πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους.⁶

Η διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνη θα πρέπει να συνοδεύεται από επαρκή πρόληψη ασβεστίου, και συγκεκριμένα συνιστάται η πρόσληψη 20mg ασβεστίου ανά gr πρωτεΐνης.⁷

Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D ελαττώνει τον κίνδυνο ενός οστεοπορωτικού κατάγματος σε μετεμμηνοπαυσιακές και ηλικιωμένους. Πλούσιες πηγές ασβεστίου είναι το γάλα και γενικότερα τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το αβγό, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο, τα όσπρια, τα σιτηρά και οι ξηροί καρποί. Μισό λίτρο γάλα και 25gr τυριού καλύπτουν τις καθημερινές ανάγκες σε ασβέστιο.

Εξίσου ευεργετική επίδραση για την υγεία έχουν και τα συμπληρώματα ασβεστίου που χορηγούνται σε διάφορες καταστάσεις, όπως η δυσανεξία στη λακτόζη.     

Ωστόσο, η κατανάλωση πολλής καφεΐνης και η μεγάλη κατανάλωση φυτικών ινών μειώνουν την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο. Παράγοντες που συντελούν στην ταχεία απώλεια ασβεστίου είναι και η καθημερινή κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ και αλατιού, τα οποία προκαλούν αυξημένη απέκκριση ασβεστίου και, γενικά, συνδέονται με αυξημένες πιθανότητες οστεοπόρωσης.    

Σχετικά με τη βιταμίνη D, συνιστάται η καθημερινή υπαίθρια παραμονή στον ήλιο για 15 λεπτά και, αν το επιτρέπει το γενικότερο ιστορικό, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε πολυακόρεστα Ω3 λιπαρά οξέα, όπως είναι τα λιπαρά ψάρια, οι ρέγκες και οι σαρδέλες.⁸

Σε γενικές γραμμές, μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει κρέας, συκώτι, αβγά, πράσινα λαχανικά και φρούτα, ξηρούς καρπούς, δημητριακά ολικής άλεσης, αλλά και μαύρη σοκολάτα θεωρείται ιδανική, καθώς οι τροφές αυτές αποτελούν πηγές όλων των ωφέλιμων για τα οστά μας συστατικών.

Ο φυσιολογικός μεταβολισμός των οστών απαιτεί επαρκή πρόληψη κι άλλων βιταμινών, όπως Α, C και K, καθώς και μετάλλων, όπως φωσφόρος, μαγνήσιο, σίδηρος, ψευδάργυρος και χαλκός.⁹

Σημειωτέον ότι άτομα, τα οποία έχουν μικρό σωματικό βάρος και μικρό ανάστημα ανεξαρτήτως ηλικίας, είναι πιο πιθανό να έχουν οστεοπόρωση. Αλλάζοντας τρόπο ζωής, σταματώντας το κάπνισμα, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και καφέ, και υιοθετώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής, βελτιώνεται η οστική υγεία.

Ανάγκη για σωστή ενημέρωση

Το κοινωνικό περιβάλλον (στήριξη της οικογένειας ή κάποιων φίλων) μπορεί να επηρεάζει θετικά ή αρνητικά την υγεία του ατόμου, στηρίζοντας εποικοδομητικές πρακτικές στην υγεία του. Ωστόσο, η έλλειψη ενημέρωσης στους ασθενείς και στο συγγενικό τους περιβάλλον αποτελεί συχνά αιτία του μεγέθους και της πολυπλοκότητας του προβλήματος. Πλην των οδηγιών σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή, οι ασθενείς ενθαρρύνονται να ζητούν συμβουλές από τους θεράποντες ιατρούς τους σχετικά με αλλαγές στον τρόπο ζωής τους.      

Για βελτίωση της κινητικότητάς τους, οι ασθενείς μπορούν να ακολουθήσουν άμεσα τις παρακάτω οδηγίες:

• Χρήση των κλιμάκων (σκαλιών), αντί του ανελκυστήρα.
• Παρκάρισμα του αυτοκινήτου στην πιο μακρινή θέση του πάρκινγκ, ώστε να έχουν την ευκαιρία να περπατήσουν.
• Αποβίβαση μια στάση νωρίτερα από τον προορισμό στα μέσα συγκοινωνίας και, ακολούθως, περπάτημα ως τον τελικό προορισμό.
• Χρήση δαπεδο-εργόμετρου (διαδρόμου βάδισης) ή και ασκήσεις με λάστιχα ή ελαφρά βάρη στο σπίτι, παρακολουθώντας τηλεόραση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Senile Osteoporosis, In: Gerontorheumatology, Petr Broulik. January 2017, DOI:10.1007/978-3-319-31169-2_24
2. Osteoporosis, In: Advanced Practice in Endocrinology Nursing, Sherwin Criseno. January 2019, DOI:10.1007/978-3-319-99817-6_53,
3. Preventing osteoporosis, July 2006, Women’s Health Medicine 3, DOI:10.1383/wohm.2006.3.4.155, International Osteoporosis Foundation.
4. Physical Activity and Bone Mineral Accrual During Childhood and Adolescence. Donald A Bailey, Heather A McKay, Kerry J. McKelvie, Karim M Khan, January 2003
5. Ιωάννης Διονυσιώτης. Άσκηση στην οστεοπόρωση και τις Πτώσεις. Στο: Γεώργιος Π. Λυρίτης. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ, Hylonome Editions, Αθήνα 2007, ISBN: 978-960-86410-2-0
6. Dionyssiotis Y, Chhetri JK, Piotrowicz K, Gueye T, Sánchez E. 2017. Impact of nutrition for rehabilitation of older patients: Report on the 1st EICA-ESPRM-EUGMS Train the Trainers Course, European Geriatric Medicine, 8(2):183-190, https://doi.org/10.1016/j.eurger.2016.11.011.
7. Morselli, B., Neuenschwander, B., Perrelet, R., Lippuner, K., 2000. Osteoporosise diet. Ther. Umsch. 57, 152–160
8. Michaelsen KF, Astrup AV, Mosekilde L, Richelsen B, Schroll M, Sørensen OH. Ernaeringens betydning for forebyggelse af osteoporose [The importance of nutrition for the prevention of osteoporosis]. Ugeskr Laeger. 1994 Feb 14;156(7):958-60, 963-5.
9. Wlodarek D.: The role of diet in the prevention of osteoporosis.Endokrynol. Otyl Zab Przem Mat 2009;5(4):245-253 (in Polish).

Article 1_01_2021_Οστεοπόρωση και τρόπος ζωής