BLOG | Οστεοπόρωση

Δρ. Παναγιώτης Κ. Καραμπίνας, Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Τι είναι τα κατάγματα και πώς προκαλούνται;

Κάταγμα είναι η διακοπή της συνέχειας του οστού, μερική ή ολική,  μετά από την άσκηση δυνάμεων που ξεπερνάνε τις αντοχές του οστού. Η μηχανική αποτυχία των οστών σε φορτία ονομάζεται κάταγμα.  Το κάταγμα μπορεί να ενδιαφέρει νεαρές ηλικίες ή και μεγαλύτερες ηλικίες. Οι δυνάμεις διαχωρίζονται σε δυνάμεις υψηλής ενέργειας και χαμηλής ενέργειας. Τα όρια αντοχής του οστού διαφοροποιούνται με την ηλικία και αντίστοιχα και η αντοχή του οστού στις δυνάμεις χαμηλής ενέργειας. Χαμηλής ενέργειας δυνάμεις εξασκούμενες σε ασθενή οστά με χαμηλά όρια αντοχής προκαλούν κάταγμα. Σε μικρές ηλικίες τα κατάγματα είναι αποτέλεσμα υψηλής ενέργειας κακώσεων, όπως για παράδειγμα ένα τροχαίο ατύχημα ή μία κάκωση σε αθλητική δραστηριότητα, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες, το κάταγμα είναι αποτέλεσμα χαμηλής ενέργειας κακώσεις όπως πτώση εξ΄ ιδίου ύψους ή μία βίαιη κίνηση ^[1,6].

Διαχωρισμός καταγμάτων ευθραυστότητας από τα υπόλοιπα κατάγματα

Τα κατάγματα διαχωρίζοντα σε κατάγματα υψηλής και χαμηλής ενέργειας ανάλογα με το μηχανισμό και την ενέργεια που τα προξένησε. Οι δυνάμεις χαμηλής ενέργειας σε άτομα της τρίτης ηλικίας μπορούν να προκαλέσουν κάταγμα και περιγράφονται ως οστεοπορωτικά. Το οστεοπορωτικό οστό χαρακτηρίζεται από διαφοροποίηση και ειδικότερα αραίωση της αρχιτεκτονικής δομής του και μείωση της οστικής πυκνότητάς του, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αντοχή και να αυξάνει η ευθραυστότητα του οστού. Η θνητότητα και η νοσηρότητα των καταγμάτων της 3ης ηλικίας, καθώς και η οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας από την οστεοπόρωση και την καταγματική νόσο, επέβαλαν τη δημιουργία της έννοιας του καταγματικού κινδύνου. Ο καταγματικός κίνδυνος εξαρτάται από την οστική πυκνότητα, την ηλικία, παράγοντες που αυξάνουν την τάση για πτώση (φαρμακευτική αγωγή, κινητικές δυσλειτουργίες, απώλεια ισορροπίας, περιβαντολογικοί παράγοντες), οικογενειακό ιστορικό, κάπνισμα, αλκοόλ, οινοπνευματώδη και χρήση κορτικοειδών. Το κάταγμα μηχανικής ανεπάρκειας του οστού αποτελεί το κύριο σύμπτωμα της οστεοπόρωσης ^[3,7].

Πώς καταλαβαίνεις ότι έχεις κάταγμα - Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνεις;

Τα οστεοπορωτικά κατάγματα μπορεί να ενδιαφέρουν όλα τα οστά, ιδιαίτερα στην 3η ηλικία παρατηρούνται στα σπογγώδη οστά, όπου  εχουμε και τις διαφοροποιήσεις της αρχιτεκτονικής του λόγω οστικής αραίωσης. Τέτοια οστά είναι οι σπόνδυλοι και ιδιαίτερα στη θωρακική και οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και το ισχίο. Μετά από κάταγμα, το βασικό σύμπτωμα είναι ο έντονος πόνος που περιγράφεται μετά από κάποια κίνηση ή δραστηριότητα έστω και ήπια, σε ηλικιωμένους ασθενείς με οστεοπορωτικό οστό. Η διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί με ακτινογραφικό έλεγχο της πάσχουσας περιοχής τόσο άμεσα όσο και μετά από μία εβδομάδα όταν στον πρώτο έλεγχο δεν υπάρχουν στοιχεία κατάγματος. Ο πόνος επικρατεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα και δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς με την χρήση παυσίπονων. Πολλές φορές τα κατάγματα χαμηλής βίας μπορεί να αποτελέσουν και τυχαίο εύρημα μετά από ακτινολογικό έλεγχο της περιοχής. Η διαγγνωστική προσέγγιση συμπεριλαμβάνει τον ακτινολογικό έλεγχο με ακτινογραφίες της πάσχουσας περιοχής,  αξονική και μαγνητική τομογραφία σε ορισμένες περιπτώσεις. Πραγματοποιείται, επίσης, εργαστηριακός έλεγχος και σε συνδυασμό με τη μέτρηση οστικής πυκνότητας τίθεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης και η διαφοροδιάγνωσή της από άλλες παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να εκδηλώνονται με παθολογικό κάταγμα ^[2,6].

Θεραπεία καταγμάτων ελάχιστης βίας

Η ανάκτηση των δυνάμεων και η επιστροφή στην καθημερινότητα μετά από κάταγμα, είναι μια συνεχής διαδικασία. Σκοπός της έγκαιρης αντιμετώπισης των οστεοπορωτιών κατγμάτων και της πρόληψης τους είναι η διατήρηση της λειτουργικότητας των άκρων και η κινητοποίηση του ασθενή. Σε ασθενείς της 3ης ηλικίας η αποκατάσταση είναι δυσκολότερη λόγω των συνυπαρχουσών παθολογιών και πιθανών επιπλοκών και απαιτεί περισσότερο χρόνο.

Γενικός κανόνας στα κατάγματα της τρίτης ηλικίας είναι ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα και να αποβλέπουν στην άμεση κινητοποίηση του ασθενή για την αποφυγή επιπλοκών τόσο μετεγχειρητικά ή μετά από συντηρητική αγωγή. Είναι πολύ σημαντικό όλα τα κατάγματα να αντιμετωπίζονται με την κατάλληλη τεχνική από την αρχή. Το κάθε κάταγμα χρειάζεται την ανάλογη αντιμετώπιση. Τα κατάγματα χαμηλής βίας ή οστεοπορωτικά αντιμετωπίζονται συντηρητικά ή χειρουργικά, ανάλογα με την περιοχή ενδιαφέροντος.  Συχνότερα τα κατάγματα αυτά αφορούν την σπονδυλική στήλη και ιδιαίτερα την συμβολή και περιοχή μετάβασης από την θωρακική στην οσφυϊκή μοίρα, την περιοχή του ισχίου και περιοχές όπως ο καρπός, το γόνατο και άλλες πολλές.  Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης στις περισσότερες των περιπτώσεων αντιμετωπίζονται συντηρητικά με χρήση κηδεμόνα στήριξης της περιοχής και αποφόρτισης των καταγματικών σπονδύλων. Σε ορισμένες περιπτώσεις επιμονής του πόνου και επιδείνωσης της μορφολογίας του κατάγματος, απώλεια ύψους του σπονδύλου κατά την παρακολούθηση στις επόμενες εβδομάδες, εφαρμόζονται επεμβατικές τεχνικές όπως η κυφοπλαστική. Τα κατάγματα στην περιοχή του ισχίου, διατροχαντήριο ή υποκεφαλικό κατάγματα μηριαίου αντιμετωπίζονται αποκλειστικά χειρουργικά και δεν υπάρχουν περιθώρια συντηρητικής αντιμετώπισης. Βασικές παράμετροι εκτίμησης για την απόφαση της αντιμετώπισης του κατάγματος στις υπόλοιπες περιοχές αποτελούν η συντριπτικότητα του κατάγματος και η ακεραιότητα της αλληλουχίας των αρθρικών επιφανειών ^[1,2,4].

Προλαμβάνονται τα κατάγματα;

Τα κατάγματα της τρίτης ηλικίας συμβαίνουν ως επί το πλείστον μετά από πτώση ή/και λόγω οστεοπόρωσης. Η πρόληψη των καταγμάτων συμπεριλαμβάνει τη διερεύνηση, αναγνώριση και αντιμετώπιση ατόμων με οστεοπόρωση. Ο συστηματικός προληπτικός έλεγχος γυναικών σε εμμηνόπαυση για οστεοπόρωση, με κλινικό εργαστηριακό έλεγχο και μέτρηση οστικής πυκνότητας είναι το Α και το Ω στην πρόληψη των οστεοπορωτικών κατγμάτων.

Η αντιμετώπιση με τη σειρά της  περιέχει τη φαρμακευτική αγωγή και φυσικές μεθόδους ενδυνάμωσης και ενίσχυσης του μυοσκελετικού συστήματος. Η φαρμακευτική αγωγή συμπεριλαμβάνει δύο μεγάλες κατηγορίες φαρμάκων, αυτά με αντιοστεοκλαστική δράση και αυτά με οστεοβλαστική δράση. Ο μεταβολισμός του οστού είναι σε μια ισορροπία οστεοκλαστικής και οστεοβλαστικής δραστηριότητας, μια ζυγαριά απορρόφησης οστού από τη μία πλευρά και ανακατασκευής του από την άλλη. Κατά την οστεοπόρωση, η οστεοκλαστική δραστηριότητα αυξάνει και η ζυγαριά γέρνει προς την πλευρά της απορρόφησης. Με τα σκευάσματα που διαθέτουμε στη φαρέτρα μας μπορούμε να μειώσουμε τη διαδικασία απορρόφησης με αντιοστεοκλαστικά φάρμακα ή/και να ενισχύσουμε την κατασκευή οστού με οστεοβλαστικά ^[5].

Είναι πάντα απαραίτητη στη φαρμακευτική αγωγή να συμπεριλαμβάνεται και η λήψη ασβεστίου, καθώς και βιταμίνης D. Ενήλικες κάτω των 50 ετών χρειάζονται στη διατροφή τους 1000 mg ασβεστίου και 800 IU βιταμίνη D, καθημερινά. Ενήλικες άνω των 50 ετών χρειάζονται αντιστοίχως, 1200 mg ασβεστίου και 1000 IU βιταμίνης D σε καθημερινή βάση [4]. Η γυμναστική με διατήρηση του μυϊκού τόνου, οι σωστές διατροφικές συνήθειες όπως τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, μέταλλα,  ιχνοστοιχεία, ασβέστιο και βιταμίνες, καθώς και η παρακολούθηση προγραμμάτων διατήρησης και ενίσχυσης της ισορροπίας και της κίνησης έχουν επίδραση τόσο στην οστεοπόρωση (μείωση της οστικής απώλειας) όσο και στην αποφυγή και πρόληψη των πτώσεων ^[2,3].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Μεταβολικά Νοσήματα των Οστών. 5η Έκδοση. Γεώργιος Π. Λυρίτης. Αθήνα 2013.
2. Κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση και διάγνωση της οστεοπόρωσης στην Ελλάδα. Μονογραφίες ΕΛΙΟΣ, Αθήνα 2009.
3. Πρόβλεψη καταγματικού κινδύνου σε οστεοπορωτικούς ασθενείς. Μονογραφίες ΕΛΙΟΣ, Αθήνα 2012.
4. Kerschan-Schindl K. Prevention and rehabilitation of osteoporosis. Wien Med Wochenschr. 2016 Feb;166(1-2):22-7. doi: 10.1007/s10354-015-0417-y. Epub 2016 Jan 14.
5. Black DM, Rosen CJ. Clinical Practice. Postmenopausal Osteoporosis. N Engl J Med. 2016 Jan 21;374(3):254-62. doi: 10.1056/NEJMcp1513724.
6. Glaser DL, Kaplan FS. Osteoporosis. Definition and clinical presentation. Spine (Phila Pa 1976). 1997 Dec 15;22(24 Suppl):12S-16S. Review. PMID: 9431639.
7. Hiligsmann M1, Evers SM, Ben Sedrine W, Kanis JA, Ramaekers B, Reginster JY, Silverman S, Wyers CE, Boonen A. A systematic review of cost-effectiveness analyses of drugs for postmenopausal osteoporosis. Pharmacoeconomics. 2015 Mar;33(3):205-24. doi: 10.1007/s40273-014-0231-1.

For_article_6_2020