BLOG | Ημικρανία

Σαλή Δήμητρα, Nευρολόγος

Ημικρανία: Ποιες οι επιπτώσεις της στη ζωή του ασθενή

Η ημικρανία αποτελεί μία από τις πιο υποτιμημένες νόσους, καθώς συχνά συγχέεται με τον κοινό πονοκέφαλο, με αποτέλεσμα να παραμένει αδιάγνωστη και, κυρίως, αθεράπευτη. Ωστόσο, οι επιπτώσεις στην καθημερινότητα των ασθενών αποδεικνύονται εξαιρετικά σημαντικές, επηρεάζοντας την επαγγελματική του δραστηριότητα, την ψυχολογία του και την κοινωνικότητά του.

Περί ημικρανίας: Πώς την ξεχωρίζουμε από τον κοινό πονοκέφαλο

• Ο κοινός πονοκέφαλος, που είναι και ο συχνότερος τύπος κεφαλαλγίας, συνήθως οφείλεται σε κεφαλαλγία τύπου τάσης. Στην περίπτωση αυτή, ο πονοκέφαλος είναι αμφοτερόπλευρος, συσφιγκτικός, ήπιος, δεν έχει άλλα συνοδά συμπτώματα και υποχωρεί με απλά αναλγητικά.
• Η ημικρανία είναι μία χρόνια νευρολογική πάθηση, η οποία χαρακτηρίζεται από κρίσεις μέτριας ή έντονης κεφαλαλγίας, σε συνδυασμό με αναστρέψιμα νευρολογικά ή άλλα συμπτώματα. Ο πόνος είναι συνήθως ετερόπλευρος, με εντόπιση κυρίως στο μέτωπο, στο μάτι ή κροταφικά, είναι σφυγμώδης, διαρκεί από 4 ως 72 ώρες και μπορεί να συνδυάζεται με ναυτία, εμετούς, φωτοφοβία, ηχοφοβία, ζάλη και ίλιγγο.

Πριν την εμφάνιση της ημικρανίας, συχνά εμφανίζονται πρόδρομα συμπτώματα, όπως ανορεξία, κόπωση ή υπνηλία. Στο 1/3 των ημικρανικών ασθενών, πέντε λεπτά ως μία ώρα πριν τον πονοκέφαλο μπορεί να εμφανιστεί η ημικρανική αύρα, με συμπτώματα κυρίως στην όραση.

Η ημικρανία είναι γενικά ανθεκτική στα απλά αναλγητικά και επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ασθενή.

Η ημικρανία ορίζεται ως «επεισοδιακή» αν εμφανίζεται από 1 ως 14 μέρες τον μήνα και «χρόνια» στην περίπτωση που υπάρχει πονοκέφαλος σε περισσότερες από 14 μέρες τον μήνα. Η επεισοδιακή μορφή, με την πάροδο των ετών, μπορεί να μεταπέσει στη χρόνια, ιδίως αν υπάρχει μεγάλη συχνότητα κρίσεων με ανεπαρκή έλεγχο του πόνου στην οξεία φάση, κατάχρηση αναλγητικών, μεγάλη κατανάλωση καφεΐνης, παχυσαρκία και κατάθλιψη.

Οι αιτίες της ημικρανίας και οι επιπτώσεις στη ζωή των ασθενών

Ο μηχανισμός της ημικρανίας είναι αρκετά περίπλοκος. Σε γενικές γραμμές, οφείλεται σε διαταραχή στη μεταβίβαση επώδυνων ερεθισμάτων στην περιοχή της κεφαλής.

Η ημικρανία είναι πολύ συχνά κληρονομική. Το 70% των ασθενών έχουν έναν 1ου βαθμού συγγενή με ημικρανία. Επίσης είναι «γυναικεία» πάθηση, αφού είναι σχεδόν τριπλάσια η συχνότητά της στις γυναίκες, με εξαίρεση τις ηλικίες κάτω των 13 ετών, όπου υπερτερούν τα αγόρια. Στις γυναίκες αρχίζει να εμφανίζεται εντονότερα κυρίως από την εφηβική και νεανική ηλικία.

Υπάρχουν διάφορες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν κρίση ημικρανίας. Οι συνηθέστερες είναι το άγχος, η αϋπνία, οι έντονες μυρωδιές, το έντονο φως, οι μεταβολές του καιρού, το κάπνισμα, κάποιες τροφές και το αλκοόλ. Ειδικά στις γυναίκες, οι ημικρανίες είναι συχνές κατά την έμμηνο ρύση, στην εγκυμοσύνη και κατά την ωορρηξία.

Επιπλέον, σε ανθρώπους με κεφαλαλγία η κατάχρηση αναλγητικών, π.χ. η λήψη απλών παυσίπονων ή αντιφλεγμονωδών φαρμάκων για διάστημα μεγαλύτερο των 15 ημερών τον μήνα, μπορεί να οδηγήσει και σε επιδείνωση των κρίσεων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η ημικρανία είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία αναπηρίας παγκοσμίως, με τεράστιο οικονομικό κόστος. Κατ' αρχάς, υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής των ασθενών στην πιο παραγωγική τους ηλικία, αναγκάζοντάς τους να απέχουν από την εργασία τους, αλλά και να αναστέλλουν τη συμμετοχή τους σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προκαλείται άγχος, κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση.

Ο πόνος, αυτός καθαυτός, δεν έχει κάποια μακροπρόθεσμη επίπτωση στον ασθενή. Το πρόβλημα είναι ότι, αν η ημικρανία δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να μεταπέσει στη χρόνια μορφή. Οι πιθανότητες αυξάνουν, αν συνυπάρχει κατάχρηση αναλγητικών, παχυσαρκία, κατάχρηση καφεΐνης και ανεπαρκής έλεγχος των κρίσεων.

Η χρόνια ημικρανία είναι πιο ανθεκτική στην αγωγή και οδηγεί τον ασθενή σε πολλές επισκέψεις στις σχετικές δομές υγείας και τους ειδικούς ιατρούς.

Τρόποι αντιμετώπισης

Η θεραπεία της ημικρανίας στοχεύει α) στην άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων (θεραπεία διαφυγής), β) στη μείωση της βαρύτητας και της συχνότητας των κρίσεων, γ) στην καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία διαφυγής και δ) στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενή (θεραπεία προφύλαξης).

Για την αντιμετώπιση του πόνου την ώρα της κρίσης, υπάρχουν σκευάσματα που μπορεί να λάβει ο ασθενής στην οξεία φάση είτε από το στόμα, είτε σε ενέσιμη μορφή. Συστήνεται η έγκαιρη χορήγησή τους πριν η κρίση κορυφωθεί στο μέγιστο της έντασης. Στην περίπτωση που οι κρίσεις είναι περισσότερες από τρεις ανά μήνα, διαρκούν περισσότερο από 24 ώρες και δεν ανταποκρίνονται στην αναλγητική αγωγή ή περιορίζουν σημαντικά την καθημερινή δραστηριότητα του ασθενή, συστήνεται η έναρξη της προφυλακτικής αγωγής.

Για τη θεραπεία προφύλαξης προτείνονται διάφορα σκευάσματα κυρίως από το στόμα, τα οποία λαμβάνονται σε καθημερινή βάση. Η νεότερη θεραπεία για την προφύλαξη από την ημικρανία, ωστόσο, είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα. Πρόκειται για ουσίες, οι οποίες περιορίζουν τη δράση στον εγκέφαλο ενός νευροπεπτιδίου που είναι υπεύθυνο για την κρίση της ημικρανίας. Χορηγούνται μία φορά τον μήνα ή κάθε τρεις μήνες, σε ενέσιμη μορφή. Υπάρχει δυνατότητα ο ασθενής να κάνει μόνος του την ένεση ενδομυϊκά ή υποδόρια.

Ωστόσο, υπάρχουν και μη φαρμακευτικοί τρόποι αντιμετώπισης, οι οποίοι φαίνεται ότι βοηθούν στη μείωση της ημικρανίας κατά 40-50%. Υπάρχουν συσκευές που, μέσω μαγνητικού πεδίου ή ηλεκτρικού ερεθίσματος σε ειδικά σημεία, στα οποία καταλήγουν νεύρα της κεφαλής, ελαττώνουν σημαντικά τις κρίσεις. Κάποιες φυτικές ουσίες, βιταμίνες (Β2) και ιχνοστοιχεία (Μαγνήσιο) δρουν επίσης ευεργετικά.

Ο βελονισμός, η γιόγκα, η χειροπρακτική προσφέρουν, σε κάποιες περιπτώσεις, ανακούφιση - κυρίως σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες θεραπείες. Οι τεχνικές αυτές βοηθούν τον ασθενή να διαχειριστεί τα συμπτώματά του και να αναγνωρίσει πιθανούς εκλυτικούς παράγοντες. Ωστόσο, οι πρακτικές αυτές δεν έχουν επιβεβαιωμένη αποτελεσματικότητα μέσω κλινικών μελετών και δεν ακολουθούν συγκεκριμένο θεραπευτικό πρωτόκολλο.

Ημικρανία και καθημερινότητα

Γενικώς, οι ημικρανικοί ασθενείς είναι πολύ ευαίσθητοι στις αλλαγές της καθημερινής ρουτίνας. Για παράδειγμα, αν δεν τηρούνται τα ωράρια γευμάτων ή ύπνου, ενδεχομένως να εμφανιστούν κρίσεις. Ακόμα και η αλλαγή στην ποσότητα του καφέ που καταναλώνεται μέσα στο 24ωρο μπορεί να προκαλέσει ημικρανία!

Επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο έχει η διατροφή: η σοκολάτα, το κόκκινο κρασί, η ασπαρτάμη, τα παλαιωμένα τυριά, αλλά και οι ξηροί καρποί προκαλούν σε κάποιους έντονες κρίσεις.

Η ένταξη καθημερινής άσκησης έχει θετική επίδραση στην ένταση των κρίσεων, ενώ και οι τεχνικές διαλογισμού και χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν σε αρκετές περιπτώσεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

American Headache Society. The American Headache Society position statement on integrating new migraine treatments into clinical practice. Headache. 2019;59(1):1–18.
Non-Pharmacological Approaches for Migraine. Francesca Puledda & Kevin Shields. Neurotherapeutics (2018) 15:336–345
Migraine. David W Dodick www.thelancet.com Published online March 6, 2018 http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30478-1
The current state of acute treatment for migraine in adults in the United States Wade Cooper , Erin Gautier Doty , Helen Hochstetler , Ann Hake & Vincent Martin POSTGRADUATE MEDICINE 2020, VOL. 132, NO. 7, 581–589 Migraine Disability, Quality of Life, and Its Predictors. Pradeep R.1, Nemichandra S. C.2, Harsha S.2, and Radhika K.3. Annals of Neurosciences 27(1) 18–23, 2020
Treatment of migraine: a review of disease burden and an update on the therapeutic landscape for pharmacists. Nishil Patel1 · Rebecca Barnhart2 · Paul Konkol3 · Josephine Varda4 · Rob Nelson1 · Tim Smith5. Drugs & Therapy Perspectives (2021) 37:75–86

EMG/CORP_SITE_BLOG/04-2021