BLOG | Οστεοπόρωση

Δρ. Ανδρέα Ριζούλη, ενδοκρινολόγου – διδάκτορα πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Η οστεοπόρωση αποτελεί μία χρόνια νόσο, την οποία μπορούμε να προλάβουμε. Αλλά ακόμα κι αν έχει εκδηλωθεί, υπάρχουν τρόποι να τη βελτιώσουμε. Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή της και τι μπορούμε να κάνουμε αν βρεθούμε αντιμέτωποι με αυτήν;

Η οστεοπόρωση είναι μία μεταβολική νόσος που χαρακτηρίζεται από ελάττωση της οστικής μάζας και αλλοιώσεις της μικρο-αρχιτεκτονικής δομής των οστών, με αποτέλεσμα μείωση της αντίστασής τους σε εξωτερικές δυνάμεις και αύξηση του κινδύνου κατάγματος (ορισμός WHO 1993).

Κάτω από το μικροσκόπιο, το φυσιολογικό οστό ομοιάζει με την εικόνα κηρήθρας. Σε ένα οστεοπορωτικό οστό, οι διάμεσοι χώροι και τα μεσοδιαστήματα μεγαλώνουν πολύ, ενώ ο οστίτης ιστός λεπταίνει και χάνει την πυκνότητά του, με συνέπεια πιθανό κάταγμα (βλ. σχετική εικόνα).

Η οστεοπόρωση είναι μία φυσιολογική απώλεια οστού που συμβαίνει σε όλους τους άνδρες και τις γυναίκες, σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις φυλές. Μπορεί να παρουσιαστεί υπό προϋποθέσεις σε όλες τις ηλικίες, αν και συνήθως ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας.

Η επιδημιολογία της οστεοπόρωσης

Εμφανίζεται σε περισσότερες από 200 εκατ. γυναίκες παγκοσμίως.

• 1/3 γυναικών είναι ηλικίας 60-70 ετών.
• 2/3 γυναικών είναι ηλικίας 80 ετών και άνω.

Μετά τα 50 έτη:

• 1 στις 3 γυναίκες θα παρουσιάσει ένα ή περισσότερα σπονδυλικά κατάγματα.
• 1 στους 5 άνδρες θα υποστεί ένα οστεοπορωτικό κάταγμα (IOF – International Osteoporosis Foundation, 2005).

Οι γυναίκες διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο για οστεοπόρωση. Οι μισές από όλες τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες θα έχουν κάταγμα που σχετίζεται με την οστεοπόρωση, κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Το 25% αυτών των γυναικών θα εμφανίσει σπονδυλική παραμόρφωση και το 15% θα παρουσιάσει κάταγμα ισχίου (Chon KS, Sartoris DJ, Brown SA, Clopton P. Alcoholism-associated spinal and femoral bone loss in abstinent male alcoholics, as measured by dual X-ray absorptiometry. Skeletal Radiol 1992. 21(7):431-6.).

Διάγνωση

Οι επίσημες συστάσεις είναι να γίνεται αξιολόγηση της οστεοπόρωσης σε όλες τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, στους άνδρες άνω των 50 ετών, καθώς και σε κάθε άτομο που παρουσιάζει κάταγμα χαμηλής βίας.

Η διάγνωση γίνεται με τη μέτρηση οστικής πυκνότητας (Dual-energy X-ray absorptiometry), σε δύο σκελετικές θέσεις: στο ισχίο (αυχένας μηριαίου) και στην οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής μοίρας. Ο διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται όταν ο δείκτης (T score) είναι χαμηλότερος των 2,5 (NOF – National Osteoporosis Foundation, 1999).

Η αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου που είναι ανεξάρτητοι από την οστική πυκνότητα είναι σημαντική για την πρόβλεψη του κατάγματος, καθώς τα περισσότερα κατάγματα εμφανίζονται σε γυναίκες και άνδρες που δεν έχουν ακόμη οστεοπόρωση.

Οι παράγοντες κινδύνου

Οι συνήθεις παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση οστεοπόρωσης είναι:

• Προχωρημένη ηλικία
• Προηγούμενο κάταγμα
• Μακροχρόνια θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή
• Χαμηλό σωματικό βάρος
• Ιστορικό κατάγματος ισχίου στους γονείς
• Κάπνισμα
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
• Φυλή/εθνικότητα (υψηλότερος κίνδυνος σε λευκούς ενήλικες, από ό,τι σε μαύρους ενήλικες, ισπανικής ή ασιατικής καταγωγής ενήλικες)
• Πρώιμη εμμηνόπαυση
• Παρατεταμένη αμηνόρροια

Από όλους τους παραπάνω παράγοντες, οι πιο σημαντικοί είναι η ηλικία και το ιστορικό προηγούμενου κατάγματος από χτύπημα χαμηλής έντασης (Meunier PJ , Clinical Therapeutics, 1999).

Η καθημερινότητα στην οστεοπόρωση

Όποιος έχει διαγνωστεί με οστεοπόρωση, δεν σημαίνει αυτόματα πως θα κάνει κάποιο κάταγμα οπωσδήποτε. Η μεταβολική αυτή νόσος χαρακτηρίζεται ως “σιωπηλή” ακριβώς γιατί τα συμπτώματα που δίνει συχνά είναι ελάχιστα, έως και κανένα, και ειδικά στα αρχικά στάδια.

Σε προχωρημένου βαθμού οστεοπόρωση, ωστόσο, κάποια από τα συμπτώματα που μπορεί να αναφερθούν είναι τα εξής:

• Πόνος στην πλάτη. Η οστεοπόρωση μπορεί να προκαλέσει κατάγματα συμπίεσης της σπονδυλικής στήλης. Αυτά τα κατάγματα μπορεί να είναι πολύ επώδυνα, επειδή οι έντονα οστεοπορωτικοί σπόνδυλοι μπορεί να πιέζουν τα νεύρα που βγαίνουν από τον νωτιαίο μυελό. Η ένταση του πόνου μπορεί να κυμαίνεται από μια μικρή ευαισθησία, έως πολύ έντονο πόνο.
• Απώλεια ύψους. Τα κατάγματα συμπίεσης στη σπονδυλική στήλη μπορούν να προκαλέσουν απώλεια ύψους. Αυτό είναι ένα από τα πιο εμφανή συμπτώματα της οστεοπόρωσης.
• Αλλοίωση της στάσης του σώματος – κύφωση. Η συμπίεση των σπονδύλων μπορεί να προκαλέσει μια ελαφρά καμπύλη της άνω πλάτης. Μια κεκλιμένη πλάτη είναι γνωστή ως “κύφωση”. Η κύφωση μπορεί να προκαλέσει πόνο στην πλάτη και τον αυχένα, ακόμη και να επηρεάσει την αναπνοή λόγω της επιπλέον πίεσης στον αεραγωγό και περιορισμένης έκτασης των πνευμόνων.
• Κάταγμα από πτώση. Ένα κάταγμα είναι ένα από τα πιο κοινά σημάδια εύθραυστων οστών. Τα κατάγματα μπορεί να προκύψουν λόγω μια ήπιας πτώσης ή μικρής κίνησης, όπως η απομάκρυνση από ένα κράσπεδο. Ορισμένα κατάγματα οστεοπόρωσης μπορούν ακόμη και να προκληθούν από έντονο φτάρνισμα ή βήχα.

Μη φαρμακευτική θεραπεία – πρόληψη

Η εκπαίδευση των ασθενών είναι υψίστης σημασίας στη θεραπεία της οστεοπόρωσης. Στο πλαίσιο της μη φαρμακευτικής αγωγής – πρόληψης της οστεοπόρωσης, οι συνιστώμενες προσαρμογές στον τρόπο ζωής είναι:

•  Άσκηση: Οι γυναίκες με οστεοπόρωση (ή που θέλουν να την επιβραδύνουν) θα πρέπει να ασκούνται για τουλάχιστον 30 λεπτά, τρεις φορές την εβδομάδα. Οι ασκήσεις με βάρη και οι ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης (με ιμάντες) έχουν συνδεθεί με χαμηλότερα ποσοστά οστεοπόρωσης (Physical activity and osteoporotic fracture risk in older women. Study of Osteoporotic Fractures Research Group.AUGregg EW, Cauley JA, Seeley DG, Ensrud KE, Bauer DC SOAnn Intern Med. 1998;129(2):81.).
• Διακοπή καπνίσματος: Το κάπνισμα ενός πακέτου ημερησίως, καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής, συσχετίστηκε με μείωση 5 έως 10 τοις εκατό στην οστική πυκνότητα. Το κάπνισμα μπορεί, επίσης, να αναιρέσει την ευεργετική επίδραση της θεραπείας με οιστρογόνα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες (Smoking eliminates the protective effect of oral estrogens on the risk for hip fracture among women.Kiel DP, Baron JA, Anderson JJ, Hannan MT, Felson DT Ann Intern Med. 1992;116(9):716).

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι το σημαντικότερο που πρέπει να γνωρίζουν όλοι είναι πως η οστεοπόρωση είναι μία χρόνια νόσος, η οποία προλαμβάνεται. Όταν, δε, ο ασθενής ακολουθεί τις οδηγίες τόσο της φαρμακευτικής, όσο και της μη φαρμακευτικής αγωγής, μπορεί και να βελτιωθεί.

Article 2_01_2021_Οστεοπόρωση και παράγοντες κινδύνου