Ρευματοειδής Αρθρίτιδα

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Λέγοντας ότι η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα είναι μια αυτοάνοση ασθένεια, σημαίνει ότι, ενώ το ανοσοποιητικό σύστημα φυσιολογικά επιτίθεται σε «εισβολείς» στο σώμα μας (π.χ. σε βακτήρια και ιούς) εξαπολύοντας αντισώματα, στην περίπτωση της συγκεκριμένης νόσου το ανοσοποιητικό σύστημα λανθασμένα στέλνει αντισώματα, τα οποία επιτίθενται στους ιστούς που περιβάλλουν τις αρθρώσεις. Έτσι, αυξάνεται η ποσότητα του υγρού που υπάρχει στις αρθρώσεις και δημιουργείται φλεγμονή που καταστρέφει προοδευτικά τους χόνδρους των οστών, τους τένοντες και τους συνδέσμους.

Είναι, επομένως, κρίσιμης σημασίας η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας.

Παρόλο που δεν είναι ξεκάθαρη η αιτία που πυροδοτεί την εκδήλωση της εν λόγω νόσου, υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισής της. Τέτοιοι παράγοντες κινδύνου είναι μεταξύ άλλων:

• Τα γονίδια: Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε μέλη της ίδιας οικογένειας, αν και ο κίνδυνος κληρονομικότητας θεωρείται χαμηλός.
• Οι ορμόνες: Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα είναι συχνότερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες, γεγονός που μπορεί να οφείλεται στις επιδράσεις των οιστρογόνων.
• Το κάπνισμα: Έρευνες έχουν δείξει ότι οι καπνιστές παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας.

Οι επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των ασθενών

Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα μπορεί να επηρεάσει πολλές και διαφορετικές πτυχές της ζωής των ασθενών – την κοινωνική, την επαγγελματική, την προσωπική, αλλά την ψυχολογική.

Καθώς η νόσος οδηγεί σε μειωμένη κινητικότητα και γενική κόπωση, καταλήγει να δυσχεραίνει σημαντικά την καθημερινή ζωή των πασχόντων. Κι αυτό, διότι καθιστά όλο και πιο δύσκολες ακόμη και τις πιο απλές δραστηριότητες, όπως το να πληκτρολογείς στον υπολογιστή, το να ανεβαίνεις σκαλοπάτια, να προετοιμάζεις ένα γεύμα, να ανοίγεις συσκευασίες φαγητού, να σκύβεις για να σηκώσεις κάτι από το πάτωμα, ακόμα και το να σηκωθείς από την καρέκλα.

Όλα τα παραπάνω καθιστούν τη ζωή με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα ιδιαίτερα απαιτητική και στρεσογόνα, καθώς οι εξάρσεις και οι υφέσεις της είναι απρόβλεπτες, όπως και γενικότερα η ίδια η εξέλιξη της νόσου. Ως αποτέλεσμα, επηρεάζεται σημαντικά και η ψυχολογία των ασθενών.

Επιπλέον, όπως είναι αναμενόμενο, οι σκέψεις ενός ασθενούς για την εικόνα που παρουσιάζει, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την αυτοπεποίθησή του και, κατ’ επέκταση, τις διαπροσωπικές του σχέσεις και τη σεξουαλική του ζωή.

Τα πρώτα «καμπανάκια»

Τα πρώιμα «σημάδια» της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας αποτελούν συχνά ένα στοιχείο-κλειδί στη μετέπειτα πορεία της ασθένειας, καθώς όσο πιο γρήγορα εντοπιστούν, τόσο πιο έγκαιρη θα είναι η διάγνωση, αλλά και πιο σωστή και ουσιαστική η θεραπευτική παρέμβαση.

Τι είναι αυτό, όμως, που θα πρέπει να υποψιάσει κάποιον ότι ίσως πάσχει από Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, οδηγώντας τον στον Ρευματολόγο;

Τα πρώιμα αυτά «σημάδια» μπορεί να αφορούν αφ’ ενός στο πώς αισθάνεται γενικώς ο ασθενής, αφ’ ετέρου στις αρθρώσεις του:

• Κόπωση. Το άτομο μπορεί να αισθάνεται συνεχώς κουρασμένο, με πεσμένη ενέργεια, γεγονός που μπορεί να το οδηγεί σταδιακά ακόμα και στην κατάθλιψη.
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους, η οποία ενδεχομένως να αποτελεί έμμεση επίδραση της φλεγμονής.
• Ελαφρύς πυρετός που επιμένει, ο οποίος εμφανίζεται συνήθως συνδυαστικά με την κόπωση.
• Εμφάνιση ακαμψίας στις αρθρώσεις, η οποία μπορεί αρχικά να εμφανιστεί σε μία ή δύο μικρές αρθρώσεις, συνήθως στα δάκτυλα.
• Γενικότερο αίσθημα δυσκαμψίας στο σώμα, ιδιαίτερα το πρωί.
• Αυξημένη ευαισθησία στις αρθρώσεις.
• Πόνος στις αρθρώσεις, κυρίως στα δάκτυλα, στους καρπούς και στα πόδια.
• Οίδημα στις αρθρώσεις. Οι πρησμένες αρθρώσεις στα χέρια και τα πόδια συνήθως συνοδεύονται και από μια αίσθηση θερμότητας.
• Κοκκίνισμα στις αρθρώσεις, κυρίως μετά από άσκηση πίεσης στα σημεία.
• Μούδιασμα και μυρμήγκιασμα στα χέρια και στα πόδια.
• Συμμετρία στις προσβεβλημένες αρθρώσεις. Με λίγα λόγια, ο πόνος, η δυσκαμψία και το οίδημα στις αρθρώσεις εμφανίζονται ταυτόχρονα και στις δύο πλευρές του σώματος.

Ραντεβού στον ρευματολόγο

Πηγαίνοντας στον ρευματολόγο, είναι καλό ο ασθενής να έχει υπ’ όψιν του ότι όσο περισσότερες πληροφορίες δώσει στον ειδικό σχετικά με την κατάστασή του, τόσο περισσότερο θα τον βοηθήσει να αποφασίσει την καλύτερη θεραπεία γι’ αυτόν. Γι’ αυτό, πηγαίνοντας στον ρευματολόγο, είναι σημαντικό να είμαστε προετοιμασμένοι κατάλληλα:

• Ετοιμάζουμε μια λίστα με ερωτήσεις. Είναι σημαντικό να απαντήσουμε με ειλικρίνεια σε όλες τις ερωτήσεις που μας κάνει ο γιατρός. Όπως επίσης να κάνουμε κι εμείς ερωτήσεις, όπως:

  – Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας μου;

  – Πόσο σύντομα πρέπει να ξεκινήσω τη θεραπεία;

  – Τι θα μπορούσε να συμβεί, εάν η ασθένειά μου επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου;

• Έχουμε μαζί τη λίστα με τα φάρμακα που λαμβάνουμε. Ενημερώνουμε τον γιατρό για τυχόν συνταγογραφούμενα ή μη φάρμακα, βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής που παίρνουμε.
• Ενημερώνουμε τον ρευματολόγο για το πλήρες ιατρικό μας ιστορικό, καθώς και για τυχόν μέλη της οικογένειας που πάσχουν από Ρευματοειδή Αρθρίτιδα.
• Συζητάμε για τις θεραπευτικές επιλογές και για το ποια θεραπεία είναι κατάλληλη για εμάς.
• Θέτουμε σαφείς στόχους που θα θέλαμε να επιτύχουμε από τη θεραπεία της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας. Κάθε στόχος που πετυχαίνουμε μπορεί να μας βοηθήσει να παραμείνουμε αισιόδοξοι καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας, ενώ συμβάλλουν σημαντικά και στη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή που θα πρέπει να ακολουθήσουμε. Τέτοιοι στόχοι είναι: «Θέλω να μπορώ να κρατάω τα εγγόνια μου χωρίς να φοβάμαι» ή «Θέλω να μπορώ να μαγειρεύω το αγαπημένο φαγητό της οικογένειάς μου».
• Ενημερώνουμε τον γιατρό για την κατάστασή μας, δίνοντάς του πρακτικές πληροφορίες:

  – Οι αρθρώσεις μας είναι δύσκαμπτες το πρωί; Πόσο διαρκεί αυτή η δυσκαμψία;

  – Ποιες αρθρώσεις μας ενοχλούν περισσότερο;

  – Υπάρχουν συγκεκριμένες κινήσεις που επιδεινώνουν τα συμπτώματά μας;

  – Έχουμε άλλα συμπτώματα, εκτός από πόνο στις αρθρώσεις, στους μυς ή στα οστά;

• Συζητάμε με τον γιατρό για τα συναισθήματά μας. Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς όταν συζητάμε με τον γιατρό για το πώς η ασθένεια μας επηρεάζει τόσο σωματικά, όσο και συναισθηματικά. Όσο πιο ανοιχτοί και ειλικρινείς είμαστε, τόσο περισσότερο θα μπορέσει και εκείνος να μας βοηθήσει.

Οι θεραπευτικές επιλογές

Τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στη φαρμακευτική αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι μεγάλες. Πλέον υπάρχει πληθώρα φαρμάκων που στόχο έχουν τον έλεγχο της νόσου, την αποτροπή της επιδείνωσης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης περαιτέρω προβλημάτων. Οι διαθέσιμες αγωγές εντάσσονται σε 3 βασικές κατηγορίες, τα κλασικά αντιρρευματικά φάρμακα που συνήθως χορηγούνται στους ασθενείς στα αρχικά στάδια της θεραπείας, τους βιολογικούς παράγοντες και τους αναστολείς JAK.

• Αγωγή για ανακούφιση του πόνου

Εκτός από τα φάρμακα που στοχεύουν στον έλεγχο της εξέλιξης της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας, ενδέχεται οι πάσχοντες να χρειαστεί να λάβουν αγωγή ειδικά για την ανακούφιση του πόνου κατόπιν συνεννόησης με τον θεράποντα ιατρό τους.

• Υποστηρικτικές θεραπείες

Προκειμένου να ανακουφιστεί ο ασθενής από τα συμπτώματα της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας, ο γιατρός μπορεί να προτείνει και μη φαρμακευτικές οδούς:

1. Φυσικοθεραπεία. Ένας φυσικοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει τον πάσχοντα να βελτιώσει τη φυσική του κατάσταση, τη μυϊκή του δύναμη και την ευλυγισία των αρθρώσεών του. Μπορεί, επίσης, να βοηθήσει στην ανακούφιση του πόνου, εφαρμόζοντας θερμότητα ή πάγο, ή και διαδερμική ηλεκτρική διέγερση των νεύρων.
2. Εργοθεραπεία. Εάν η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα προκαλεί προβλήματα στην εκτέλεση καθημερινών εργασιών, ένας επαγγελματίας εργοθεραπευτής μπορεί να παράσχει εκπαίδευση και συμβουλές που θα βοηθήσουν τον ασθενή να προστατεύσει τις αρθρώσεις του. Μπορεί, επίσης, να προτείνει τη χρήση νάρθηκα ή συσκευών που μπορούν να βοηθήσουν στην καθημερινότητα, όπως π.χ. στο άνοιγμα βάζων.
3. Ποδιατρική. Ένας ποδίατρος θα παράσχει συμβουλές σχετικά με τρόπους υποστήριξης των αρθρώσεων ή τον κατάλληλο τύπο παπουτσιών, τα οποία μπορούν να ανακουφίσουν από τον πόνο.
4. Χειρουργική επέμβαση. Μερικές φορές, παρά τη λήψη φαρμάκων, η βλάβη στις αρθρώσεις μπορεί να εξακολουθήσει να υφίσταται. Στην περίπτωση αυτή, ενδεχομένως να χρειάζεται χειρουργική επέμβαση. Είναι πιθανό, επίσης, να συνιστάται χειρουργική επέμβαση είτε για μείωση του πόνου, είτε για αποκατάσταση τυχόν παραμορφώσεων.
5. Συμπληρωματικές θεραπείες. Πολλοί ασθενείς δοκιμάζουν συμπληρωματικές θεραπείες, όπως ο βελονισμός και η χειροπρακτική. Αν και ορισμένοι μπορεί να βιώσουν βραχυπρόθεσμα οφέλη, τα στοιχεία περί μακροπρόθεσμης αποτελεσματικότητας των θεραπειών αυτών είναι περιορισμένα.

Tips για να μείνουμε συνεπείς στην αγωγή μας

• Δημιουργούμε μια λίστα ελέγχου όλων των φαρμάκων μας, με την ώρα και ημέρα που πρέπει να τα παίρνουμε. Τοποθετούμε αυτή τη λίστα σε εμφανές σημείο και βάζουμε ένα τικ κάθε φορά που παίρνουμε το φάρμακο.
• Φυλάσσουμε τα φάρμακά μας σε σημείο όπου είναι βέβαιο ότι θα τα δούμε. Για παράδειγμα, εάν παίρνουμε ένα χάπι με το πρωινό, τα βάζουμε πάνω στο τραπέζι της κουζίνας.
• Εναλλακτικά, βάζουμε ένα σημείωμα υπενθύμισης σε εμφανές σημείο.
• Αγοράζουμε έναν «οργανωτή χαπιών», ένα ειδικό κουτάκι που θα μας υπενθυμίζει πιο φάρμακο πήραμε και πιο όχι κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Ρυθμίζουμε μια υπενθύμιση στο ρολόι, στο κινητό τηλέφωνο ή στον υπολογιστή.
• Ζητάμε από τους οικείους μας, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό, να μας υπενθυμίζουν πότε είναι η ώρα για το φάρμακό μας.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Οι άνθρωποι που ζουν με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα εξακολουθούν να θέλουν να ανταποκρίνονται μόνοι τους στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Προς αυτή την κατεύθυνση, εξαιρετικά βοηθητική αποδεικνύεται η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών στην καθημερινότητά τους: Η καθιέρωση μιας ισορροπημένης διατροφής, ο ποιοτικός και επαρκής ύπνος, καθώς και η τακτική άσκηση, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής, καθιστώντας τους πιο δραστήριους και ανεξάρτητους:

• Διατροφή

Είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι η συνολική διατροφή μας είναι υγιεινή και ισορροπημένη. Συνιστάται η μεσογειακή διατροφή, η οποία βασίζεται σε λαχανικά, φρούτα, όσπρια, ξηρούς καρπούς, φασόλια, δημητριακά, λιπαρά ψάρια (με υψηλή περιεκτικότητα σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα) και ελαιόλαδο. Η κατανάλωση των τροφών αυτών έχει φανεί ότι μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των συμπτωμάτων της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας.

Αντιθέτως, καλό είναι να αποφεύγουμε τη ζάχαρη, τα κορεσμένα λιπαρά, τα τρανς λιπαρά, τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, τους εξευγενισμένους υδατάνθρακες και τη γλουτένη.

• Ύπνος

Έρευνες συσχετίζουν τη Ρευματοειδή αρθρίτιδα με τα προβλήματα ύπνου. Συγκεκριμένα, τα στοιχεία έδειξαν ότι οι ασθενείς με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα και προβλήματα ύπνου είχαν υψηλότερη ευαισθησία στον πόνο. Αυτό σημαίνει ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το νευρικό σύστημα «υπαγορεύει» στο σώμα πώς να αντιλαμβάνεται τον πόνο.

Επιπλέον, οι ενήλικες γενικότερα ενδέχεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο τραυματισμών, όταν δεν κοιμούνται ικανοποιητικά, ενώ παράλληλα ο μη επαρκής ύπνος μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του σώματος να επουλώνει πληγές και τραύματα.

Συμπερασματικά, τα προβλήματα του ύπνου μπορούν να αυξήσουν την ευαισθησία στον πόνο, τη δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, τα επίπεδα του στρες και, συνεπώς, να επηρεάσουν σημαντικά την ψυχική υγεία του ασθενή.

Κατά μέσο όρο, οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται 7 έως 8 ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, προκειμένου να κοιμόμαστε καλύτερα;

1. Αποφεύγουμε την κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ και βαριών γευμάτων αργά το βράδυ.
2. Διαμορφώνουμε χαλαρωτική ατμόσφαιρα στο δωμάτιό μας. Φροντίζουμε να υπάρχει ησυχία, άνεση και χαμηλός φωτισμός. Χρησιμοποιούμε ωτοασπίδες ή μάσκα νύχτας, εάν κάτι μας ενοχλεί. Φροντίζουμε ο χώρος να έχει μέτρια θερμοκρασία.
3. Εφαρμόζουμε καλές συνήθειες ύπνου:

   – Πηγαίνουμε για ύπνο και ξυπνάμε την ίδια ώρα κάθε μέρα.

   – Χαλαρώνουμε πριν κοιμηθούμε, διαβάζοντας ένα βιβλίο ή ακούγοντας χαλαρωτική μουσική.

   – Απενεργοποιούμε τις οθόνες κάθε είδους τουλάχιστον 30 λεπτά πριν ξαπλώσουμε.

   – Κάνουμε ένα ζεστό μπάνιο πριν τον ύπνο.

   – Δεν κοιμόμαστε πολύ κατά τη διάρκεια της ημέρας.

4. Ασκούμαστε για να βελτιώσουμε τον ύπνο μας. Η άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να βελτιώσει τον ύπνο μας. Ωστόσο, καλό είναι να αποφεύγουμε την άσκηση λίγο πριν από τον ύπνο, καθώς μπορεί να μας κρατήσει σε εγρήγορση.

• Άσκηση

Η τακτική άσκηση μπορεί να συμβάλει στην ανακούφιση του στρες, να διατηρήσει τις αρθρώσεις μας ευλύγιστες και να ενισχύσει τους μυς που υποστηρίζουν τις αρθρώσεις. Μπορεί, επίσης, να βοηθήσει στη μείωση του πόνου, αλλά και στη μείωση του βάρους μας εάν είμαστε υπέρβαροι. Ας μην ξεχνάμε ότι τα επιπλέον κιλά επιβαρύνουν περισσότερο τις αρθρώσεις.

Οι ασθενείς με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα ενθαρρύνονται να κάνουν αερόβιες ασκήσεις ήπιας έντασης, καθώς και ασκήσεις για μυϊκή ενδυνάμωση. Για παράδειγμα:

– Το στρέτσινγκ συμβάλλει στην ευελιξία και στο εύρος της κίνησης των αρθρώσεων.

– Η γιόγκα και το τάι τσι συνδυάζουν τις βαθιές αναπνοές με την κίνηση, βοηθώντας στην ευελιξία και την ισορροπία. Επιπλέον, συμβάλλουν στη μείωση του άγχους.

– Το περπάτημα είναι μια εξαιρετική άσκηση μέτριας έντασης που ενισχύει την καρδιά, τους πνεύμονες και τη διάθεσή μας.

– Η κολύμβηση είναι ιδανική για τις αρθρώσεις, καθώς συμβάλλει στην ευελιξία και στην ενίσχυση της αντοχής.

– Το ποδήλατο συμβάλλει στο εύρος της κίνησης, στην τόνωση της αντοχής, αλλά και στην ενδυνάμωση των ποδιών.

– Τέλος, οι ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης βοηθούν τους μυς να υποστηρίζουν καλύτερα τις εξασθενημένες αρθρώσεις.

Βεβαίως είναι σημαντικό να ασκούμαστε με σύνεση, προβλέποντας ενδιάμεσα διαστήματα ανάπαυσης. Εάν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα προκαλεί στις αρθρώσεις μας οίδημα ή έντονο πόνο, καλό είναι να σταματήσουμε. Εάν, πάλι, μία συγκεκριμένη δραστηριότητα επιδεινώνει το πρόβλημά μας, καλό είναι να αναζητήσουμε εναλλακτική λύση.

Για απρόσκοπτη άσκηση, μπορούμε να ζητήσουμε από τον γιατρό μας ή από έναν εξειδικευμένο γυμναστή να μας βοηθήσουν να σχεδιάσουμε το ιδανικό πρόγραμμα εκγύμνασης για εμάς, δίνοντάς μας παράλληλα και συμβουλές για να αποφύγουμε τον πόνο στις αρθρώσεις και τους τραυματισμούς.

• Σεξουαλικές επαφές και εγκυμοσύνη

Η ύπαρξη Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας δεν είναι απαγορευτική για το σεξ. Απλώς είναι στην ευχέρεια των ασθενών να δοκιμάσουν και να επιλέξουν τις στάσεις, οι οποίες δεν τους καταπονούν. Σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητη η καλή επικοινωνία με τον/τη σύντροφό τους, προκειμένου να βρίσκουν από κοινού λύσεις.

Θέματα οικογενειακού προγραμματισμού,  αντισύλληψης κλπ θα πρέπει να συζητιούνται από κοινού με τον θεράποντα ιατρό. Σε κάθε περίπτωση, ο γιατρός είναι αυτός που θα δώσει τις κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές τόσο για την περίοδο πριν την εγκυμοσύνη, όσο και κατά τη διάρκειά της.