Πνευμονική Αρτηριακή Υπέρταση
Πνευμονική υπέρταση είναι η υψηλή πίεση στις πνευμονικές αρτηρίες και στη δεξιά πλευρά της καρδιάς. Κάποιες μορφές της νόσου είναι πιο σοβαρές και μπορεί η νόσος να αποβεί μοιραία. Η νόσος εκδηλώνεται με δύσπνοια, κόπωση, ταχυκαρδία, πόνο στο στήθος, ζαλάδα, κ.ά. Τα αίτιά της δεν είναι απολύτως σαφή. Αν και υπάρχει πιθανό γονιδιακό υπόβαθρο, πιθανώς να εμπλέκονται κάποιες άλλες υποκείμενες παθήσεις όπως αυτοάνοσα νοσήματα, καρδιαγγειακά νοσήματα, καταχρήσεις ή λοιμώξεις. Η διάγνωση γίνεται με κλινική εξέταση από τον αρμόδιο γιατρό και απεικονιστικές εξετάσεις, τις οποίες θα σας παραπέμψει ο γιατρός σας να κάνετε. Η θεραπεία στοχεύει στη μείωση των συμπτωμάτων και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς και περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και αντιμετώπιση του υποκείμενου νοσήματος. Οι επιπλοκές αφορούν κυρίως διαταραχές στην καρδιά και στους πνεύμονες.
Tι είναι
Τι είναι η πνευμονική υπέρταση
Ως πνευμονική αρτηριακή υπέρταση (ΠΑΥ) ορίζεται η αύξηση της αρτηριακής πίεσης στο δίκτυο των πνευμονικών αρτηριών, η οποία οφείλεται σε στένωση τους
Ως πνευμονική αρτηριακή υπέρταση (ΠΑΥ) ορίζεται η αύξηση της αρτηριακής πίεσης στο δίκτυο των πνευμονικών αρτηριών, η οποία οφείλεται σε στένωση τους. Οι πνευμονικές αρτηρίες είναι τα αγγεία που μεταφέρουν αίμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο από τη δεξιά κοιλία της καρδιάς στις μικρές αρτηρίες των πνευμόνων, έτσι ώστε να προσλάβει οξυγόνο. Καθώς η πίεση αυξάνει, η δεξιά κοιλία της καρδιάς πρέπει να δουλεύει περισσότερο για να ωθεί αίμα στους πνεύμονες, με τελική συνέπεια την αποδυνάμωση του καρδιακού μυός.
Η μέση πίεση σε μια φυσιολογική πνευμονική αρτηρία είναι περίπου 15 mmHg, όταν βρίσκεστε σε ανάπαυση. Στην ΠΑΥ, η μέση πίεση της πνευμονικής αρτηρίας (μΠΠΑ) είναι συνήθως μεγαλύτερη από 25 mmHg κατά την ανάπαυση.
Η ΠΑΥ θεωρείται σχετικά σπάνια, αν και ο αριθμός των περιστατικών είναι πιθανότατα υψηλότερος από αυτόν που αναφέρεται. Επειδή τα συμπτώματα είναι μη ειδικά και παρατηρούνται σε πολλές νόσους, συχνά η διάγνωση και η θεραπεία καθυστερούν, καθώς οι ιατροί πρέπει να αποκλείσουν άλλα αίτια των συμπτωμάτων. Μάλιστα, κατά κανόνα, μεσολαβεί περίπου ενάμισι έτος από τη στιγμή που ο ασθενής θα παρατηρήσει τα πρώτα συμπτώματα δύσπνοιας έως ότου τεθεί διάγνωση και ξεκινήσει ο ασθενής θεραπεία για ΠΑΥ.
Η ΠΑΥ μπορεί να είναι κληρονομική, να σχετίζεται με ορισμένες νόσους ή φάρμακα και τοξίνες ή να είναι ιδιοπαθής, δηλ. να μη σχετίζεται με κανένα γνωστό αίτιο.
Κάποιες μορφές της νόσου είναι πιο σοβαρές και μπορεί σταδιακά να επιδεινωθούν, ενίοτε οδηγώντας ακόμη και στο θάνατο. Παρόλο που κάποιες μορφές της νόσου δεν θεραπεύονται οριστικά, η θεραπεία μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ασθενή.
Συμπτώματα
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η διάγνωση της ΠΑΥ συχνά καθυστερεί, καθώς τόσο οι ασθενείς όσο και οι ιατροί δεν καταφέρνουν να αναγνωρίσουν τη νόσο.
Η διάγνωση της ΠΑΥ συχνά καθυστερεί, καθώς τόσο οι ασθενείς όσο και οι ιατροί δεν καταφέρνουν να αναγνωρίσουν τη νόσο, διότι τα πρώιμα συμπτώματα είναι μη ειδικά και είναι συμπτώματα που παρατηρούνται συχνά σε αρκετές καρδιακές και αναπνευστικές καταστάσεις. Τα συνήθη συμπτώματα, όπως κόπωση, αδυναμία ή δυσανεξία στην άσκηση είναι μη ειδικά και είναι παρόμοια με αυτά που παρατηρούνται σε πιο συχνές καρδιοπάθειες και πνευμονοπάθειες, όπως καρδιακή ανεπάρκεια της αριστερής πλευράς της καρδιάς, άσθμα και πνευμονική εμβολή.
Μεταξύ των σημείων και συμπτωμάτων της νόσου συμπεριλαμβάνονται:
- Ζαλάδα
- Ταχύπνοια
- Δύσπνοια
- Δυσκολία στην αναπνοή κατά την άσκηση
- Ταχυκαρδία
- Πόνος στο στήθος
- Κόπωση
- Οίδημα στους αστραγάλους και στα πόδια
- Μπλε χρώμα στα χείλη και στο δέρμα (κυάνωση)
Αίτια
Ποια είναι τα αίτια;
Τα αίτια εμφάνισης της πνευμονικής υπέρτασης δεν είναι απολύτως σαφή.
Τα αίτια εμφάνισης της πνευμονικής υπέρτασης δεν είναι απολύτως σαφή. Σε αυτές τις περιπτώσεις η νόσος ονομάζεται ιδιοπαθής πνευμονική υπέρταση. Σε περίπτωση μεταλλάξεων γονιδίων, η νόσος μπορεί να είναι κληρονoμική. Ωστόσο, οποιαδήποτε από τις παρακάτω παθήσεις μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονική υπέρταση: συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, θρόμβοι αίματος στους πνεύμονες, HIV, χρήση ναρκωτικών ουσιών, ηπατική νόσος, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σκληρόδερμα, ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, συγγενής καρδιοπάθεια, χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα, πνευμονική ίνωση και υπνική άπνοια. Κάποιες τοξικές ή χημικές ουσίες σχετίζονται με την εμφάνιση ΠΑΥ.
Σε μερικές ασθένειες συμβαίνει αναδιαμόρφωση των αιμοφόρων αγγείων, όπου ο εσωτερικός αυλός του αγγείου γίνεται στενός λόγω της ακατάλληλης ανάπτυξης ιστού μέσα και γύρω από το αγγείο. Διαταραχές προερχόμενες από άλλες ασθένειες μπορεί να συμβάλλουν στη συμπίεση των αγγείων, αυξάνοντας την αντίσταση στη ροή και ως εκ τούτου, τις πιέσεις.
Παράγοντες Κινδύνου
Παράγοντες κινδύνου
Η ΠΑΥ είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες.
Η ΠΑΥ είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Σύμφωνα με τρέχουσες εκτιμήσεις, η αναλογία γυναικών-ανδρών ασθενών είναι πάνω από 3:1. Αν και παραδοσιακά θεωρείται μια νόσος των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, η ΠΑΥ πλήττει όλες τις ηλικίες και όλες τις φυλές. Δεδομένα από μια πολυκεντρική μελέτη στις ΗΠΑ που περιλάμβανε πάνω από 1.200 ασθενείς με ΠΑΥ, δείχνουν ότι σχεδόν 80% των ασθενών είναι γυναίκες και η διάμεση ηλικία είναι 53 ετών.
Ο κίνδυνος ανάπτυξης πνευμονικής υπέρτασης αυξάνει επίσης στις παρακάτω περιπτώσεις:
Παχυσαρκία:
Αν το βάρος σας υπερβαίνει το φυσιολογικό αυξάνει ο κίνδυνος.
Οικογενειακό ιστορικό:
Αν ένα μέλος της οικογένειας έχει ήδη αναπτύξει τη νόσο, αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανιστεί και σε άλλο μέλος της ίδιας οικογένειας.
Ατομικό ιστορικό:
Αν έχετε κάποια πάθηση που πυροδοτεί την εμφάνιση της πνευμονικής υπέρτασης, όπως π.χ. νόσοι του συνδετικού ιστού, συγγενείς καρδιοπάθειες, πυλαία υπέρταση, εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, πνευμονική εμβολή.
Κατάχρηση ουσιών:
Η χρήση ναρκωτικών ουσιών, όπως της κοκαΐνης αυξάνει τον κίνδυνο.
Λήψη φαρμάκων:
Αν λαμβάνετε κάποια συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή για καταστολή της όρεξης/αμφεταμίνες.
Τόπος διαμονής:
Αν υπάρχει ήδη ένας παράγοντας κινδύνου όπως για παράδειγμα οικογενειακό ιστορικό με την πάθηση και ταυτόχρονα, ζείτε σε περιοχή με μεγάλο υψόμετρο.
Διάγνωση
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Για να διαγνωστεί η νόσος και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται απαιτείται επίσκεψη στον εξειδικευμένο για την ΠΑΥ γιατρό.
Για να διαγνωστεί η νόσος και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται απαιτείται επίσκεψη στον εξειδικευμένο για την ΠΑΥ γιατρό. Μερικές από τις ερωτήσεις που πιθανόν να σας κάνει ο γιατρός κατά την επίσκεψη είναι αν καπνίζετε, αν κάποιο άλλο μέλος στην οικογένεια παρουσιάζει κάποια καρδιαγγειακή νόσο ή κάποια νόσο στους πνεύμονες, πότε ξεκίνησαν τα συμπτώματα, τι επιδεινώνει ή βελτιώνει τα συμπτώματα και αν σταματούν ποτέ. Μπορεί να χρειαστεί να κάνετε αιματολογικό έλεγχο για να διαπιστωθεί αν υπάρχει κάποιο υποκείμενο νόσημα.
Σωματική εξέταση:
Τα συμπτώματα κατά τη σωματική εξέταση μπορεί να είναι ανεπαίσθητα και συχνά παραβλέπονται. Ορισμένοι ήχοι της καρδιάς και των πνευμόνων (που ακούγονται με το στηθοσκόπιο) είναι πιο συχνοί στους ασθενείς, αλλά ορισμένοι από αυτούς εμφανίζουν προχωρημένη νόσο προτού εμφανίσουν κλινικά συμπτώματα.
Τεστ κοπώσεως:
Ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει να τρέξετε σε έναν διάδρομο ή να κάνετε στατικό ποδήλατο, ενώ είστε συνδεδεμένοι σε μια οθόνη, ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχουν αλλαγές στο επίπεδο του οξυγόνου, στην λειτουργία της καρδιάς, στην πνευμονική πίεση ή σε άλλα.
Η ακτινογραφία θώρακος είναι ίσως το πρώτο διαγνωστικό βήμα στην αξιολόγηση ενός ασθενούς με δύσπνοια και μπορεί να δείξει αν η πνευμονική αρτηρία και η δεξιά κοιλία είναι διογκωμένες. Ωστόσο, δεν αποτελεί ειδική εξέταση για την ΠΑΥ και δεν αποκαλύπτει την υποκείμενη αιτιολογία. Επιλέον, τα ευρήματα αυτά μπορεί να μη γίνουν ορατά παρά μόνο στα πιο όψιμα στάδια της νόσου.
Triplex καρδιάς:
Ο υπέρηχος καρδιάς μπορεί να ελέγξει την πίεση του αίματος στις πνευμονικές αρτηρίες.
Αξονική τομογραφία:
Αυτή μπορεί να δείξει διογκωμένες αρτηρίες. Με την αξονική τομογραφία μπορούν να εντοπιστούν άλλα προβλήματα στους πνεύμονες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν δύσπνοια.
Σπινθηρογράφημα πνευμόνων:
Αυτή η εξέταση βοηθά στην ανεύρεση θρόμβων που μπορεί να προκαλέσουν υψηλή αρτηριακή πίεση στους πνεύμονες.
Ηλεκτροκαρδιογράφημα:
Ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα καταγράφει τη λειτουργία της καρδιάς και μπορεί να δείξει αν η δεξιά πλευρά της καρδιάς είναι υπό πίεση. Αυτό είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι υπάρχει πνευμονική υπέρταση.
Δεξιός Καθετηριασμός:
Η αγγειογραφία της δεξιάς πλευράς της καρδιάς μετρά την πίεση των πνευμονικών αρτηριών και καθορίζει πόσο καλά η καρδιά αντλεί αίμα προς το υπόλοιπο σώμα. Θεωρείται η πρότυπη εξέταση για τη διάγνωση της ΠΑΥ και αυτή που θα καθορίσει τη θεραπευτική αγωγή.
Κατά τη διαδικασία αυτή, εισάγεται ένας καθετήρας σε ένα αιμοφόρο αγγείο στο άνω μέρος του μηρού/στη βουβωνική χώρα ή τον αυχένα. Ο καθετήρας ωθείται έως τη δεξιά πλευρά της καρδιάς και μέσα στις πνευμονικές αρτηρίες, επιτρέποντας στον ιατρό να λάβει ακριβή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στη δεξιά πλευρά της καρδιάς και στην πνευμονική αρτηρία. Αυτή η μέτρηση πρέπει να πραγματοποιηθεί σε νοσοκομείο από επεμβατικό καρδιολόγο.
Μια οθόνη καταγράφει την πίεση στη δεξιά πλευρά της καρδιάς και στις πνευμονικές αρτηρίες. Ο γιατρός μπορεί να εισαγάγει φάρμακα μέσα στον καθετήρα για να δει αν οι πνευμονικές αρτηρίες λειτουργούν σωστά. Αυτό ονομάζεται δοκιμασία αγγειοδραστικότητας. Πρόκειται για μία ασφαλή διαδικασία. Ακολουθήστε τις οδηγίες του ιατρού σας για το τι πρέπει να προσέξετε πριν και μετά την εξέταση.
Αντιμετώπιση
Πώς αντιμετωπίζεται η πνευμονική υπέρταση
Αν και οι θεραπευτικές επιλογές για την ΠΑΥ ήταν περιορισμένες πριν από τη δεκαετία του 1990, τις τελευταίες δύο δεκαετίες υπήρξαν εντυπωσιακές εξελίξεις.
Η ιδιοπαθής ΠΑΥ είναι μια εξελισσόμενη νόσος για την οποία δεν υπάρχει ίαση. Η ΠΑΥ οδηγεί σε δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια και υψηλή θνητότητα. Ωστόσο, η φυσική ιστορία ποικίλλει μεταξύ των ασθενών, καθώς κάποιοι καταλήγουν μέσα σε λίγους μήνες από τη διάγνωση ενώ άλλοι ζουν για δεκαετίες.
Αν και οι θεραπευτικές επιλογές για την ΠΑΥ ήταν περιορισμένες πριν τη δεκαετία του 1990, τις τελευταίες δύο δεκαετίες υπήρξαν εντυπωσιακές εξελίξεις. Η ανάπτυξη νεότερων κατηγοριών φαρμάκων και η έγκρισή τους έχουν βελτιώσει τις προοπτικές για τους ασθενείς με ΠΑΥ. Με αυτές τις νεότερες θεραπείες, η αντιμετώπιση της ΠΑΥ εξελίχθηκε από μια κατάσταση «χωρίς ελπίδα» σε μια κατάσταση στην οποία μπορεί να επιτευχθεί παρατεταμένη επιβίωση και βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Επίσης, ίσως χρειαστεί λίγος χρόνος μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα για τον κάθε ασθενή. Οι θεραπείες είναι συχνά περίπλοκες και απαιτούν τακτική ιατρική παρακολούθηση. Αν ο γιατρός διαπιστώσει κατά τη διάρκεια της θεραπείας ότι αυτή δεν είναι αποτελεσματική, μπορεί να σας προτείνει να αλλάξετε το θεραπευτικό σχήμα που εφαρμόζετε.
Αν η πνευμονική υπέρταση οφείλεται σε κάποια υποκείμενη πάθηση, ο γιατρός σας θα στοχεύσει στην αντιμετώπιση της πάθησης αυτής.
Σε περίπτωση που υπάρχει υποψία ότι οφείλεται σε κάποια χρόνια νόσο όπως η ΧΑΠ, η παροχή οξυγόνου και η σωστή αντιμετώπιση του υποκείμενου νοσήματος των πνευμόνων από έναν πνευμονολόγο, είναι το πρώτο και κύριο βήμα για την αντιμετώπισή του.
Σε μερικούς ασθενείς, η αυξημένη αρτηριακή πίεση μπορεί να σχετίζεται με το σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο και μπορεί να μειωθεί με τη χρήση συσκευής CPAP (συσκευή με πίεση αέρα στη μύτη κατά τη διάρκεια του ύπνου).
Σε περιπτώσεις όπως το σκληρόδερμα, που συχνά μπορεί να προκαλέσει πνευμονική υπέρταση, η παράλληλη υποστήριξη από ένα ρευματολόγο είναι απαραίτητη για μια ολοκληρωμένη θεραπεία.
Η αντιπηκτική αγωγή μπορεί να είναι μια θεραπευτική επιλογή αν η βασική αιτία είναι οι θρόμβοι αίματος (ΠΑΥ από χρόνια θρομβοεμβολική νόσο). Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί ο ασθενής να παραπεμφθεί και για χειρουργική αφαίρεση των θρόμβων.
Συχνές Ερωτήσεις
Συχνές ερωτήσεις
Πόσο συχνά εμφανίζεται η νόσος;
Δεν υπάρχουν διαθέσιμα επαρκή στατιστικά στοιχεία, ώστε να βασιστούμε σε αυτά με απόλυτη ασφάλεια. Δεδομένου ότι η πνευμονική υπέρταση εμφανίζεται σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις, ίσως είναι προτιμότερο να μελετήσουμε τον επιπολασμό σε κάθε κατάσταση ξεχωριστά. Τείνει να εμφανίζεται συχνά σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, ΧΑΠ και υπνική άπνοια. Απαντάται στο 7-12% των ασθενών με αγγειακά νοσήματα κολλαγόνου και σε λιγότερο από το 5% των ασθενών που πάσχουν από HIV.
Υπάρχει κάποια ειδική προετοιμασία για την εξέταση;
Αν θεωρείτε ότι έχετε κάποια από τα συμπτώματα της νόσου που προαναφέρθηκαν ή υπάρχει ανάλογο οικογενειακό ιστορικό, επισκεφθείτε έναν εξειδικευμένο γιατρό, ώστε να διαπιστώσετε πού οφείλονται. Επειδή μια ιατρική επίσκεψη διαρκεί συνήθως λίγη ώρα και πρέπει μέσα σε αυτό το διάστημα να έχετε προλάβει να ρωτήσετε όλα όσα θέλετε και πρέπει να ρωτήσετε, καλό θα ήταν να είστε προετοιμασμένοι από πριν. Γι’ αυτό:
- Όταν κλείσετε ραντεβού στο γιατρό, ρωτήστε τον αν πρέπει να κάνετε κάτι συγκεκριμένο ή να προσέξετε κάτι πριν από την προγραμματισμένη ώρα (πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή σας).
- Καταγράψτε τα συμπτώματα που νιώθετε, ακόμη και αυτά που φαινομενικά μπορεί να δείχνουν άσχετα με την πάθηση. Προσπαθήστε να θυμηθείτε πότε εκδηλώθηκαν για πρώτη φορά.
- Ενημερώστε το γιατρό σχετικά με το οικογενειακό ιστορικό σας, τυχόν ύπαρξη οποιασδήποτε νόσου στους πνεύμονες ή στην καρδιά, εγκεφαλικό, υψηλή αρτηριακή πίεση ή σακχαρώδους διαβήτη και πρόσφατες μεγάλες αλλαγές στη ζωή σας.
- Καταγράψτε τα φάρμακα που λαμβάνετε, καθώς και τα συμπληρώματα διατροφής. Αναφέρετε ακόμη και αυτά που έχετε πλέον σταματήσει να λαμβάνετε.
- Ζητήστε από έναν οικείο σας να σας συνοδεύσει στο ραντεβού, ώστε να σας υπενθυμίσει κάποια πληροφορία, σε περίπτωση που ξεχάσετε να αναφέρετε κάτι.
- Ενημερώστε το γιατρό σας αν υπάρχει κάτι που όταν το κάνετε, έχετε παρατηρήσει ότι επιδεινώνονται τα συμπτώματα, πόσο έντονα είναι και αν εμφανίζονται περιστασιακά ή συνεχώς.
Τι πρέπει να προσέχει ένας ασθενής με αυτή τη νόσο;
Στόχος των ασθενών με πνευμονική υπέρταση είναι να παραμείνουν δραστήριοι, ακόμη κι αν γενικότερα, εμφανίζουν συμπτώματα δύσπνοιας. Η ήπια, τακτική άσκηση, όπως μια βόλτα, μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη αναπνοή και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής. Ωστόσο, ο θεράπων ιατρός θα καθορίσει το είδος και τη διάρκεια της άσκησης. Σε κάποιους ασθενείς ο γιατρός μπορεί να συστήσει όταν ασκούνται να κάνουν χρήση οξυγόνου. Είναι σημαντικό οι ασθενείς αυτοί να ξεκουράζονται επαρκώς, καθώς η νόσος προκαλεί συμπτώματα κόπωσης. Όπως όλοι μας, έτσι και όσοι πάσχουν από πνευμονική υπέρταση θα πρέπει να ακολουθούν ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο.
Πηγές Αναφοράς
- U.S. Department of Health & Human Services. National Heart Lung and Blood Institute. What is Pulmonary Hypertension? Available at: https://www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/ΠΑΥ/ΠΑΥ_what.html
- McLauglin VV, Archer SL, Badesch DB, et al; ACCF/AHA. ACCF/AHA 2009 Expert Consensus Document on Pulmonary Hypertension: A Report of the American College of Cardiology Foundation Task Force on Expert Consensus Documents and the American Heart Association. Circulation 2009; 119(16):2250-2294.
- Centers for Disease Control and Prevention. Pulmonary Hypertension Surveillance—United States, 1980-2002. MMWR 2005; 54(SS-5):1-28.
- Badesch DB, Abman SH, Simonneau G, et al. Medical therapy for pulmonary arterial hypertension. Chest 2007; 131(6):1917-1928.
- www.mayoclinic.org
- www.webmd.com
- www.medicinenet.com
- Centers for Disease Control and Prevention. Pulmonary Hypertension Surveillance—United States, 1980-2002. MMWR 2005; 54(SS-5):1-28
- Simonneau G, Robbins IM, Beghetti M, et al. Updated Clinical Classification of Pulmonary Hypertension. J Am Coll Cardiol 2009: 54(1, Suppl S):S43-S54.
- Badesch DB, Benza RL, Krichman AM et al. REVEAL Registry: Baseline characteristics of the first 1226 enrolled patients. CHEST 2007; 132(4 Suppl): 473S-474S.
- McLaughlin VV, Presberg KW, Doyle RL, et al. Prognosis of pulmonary arterial hypertension: ACCP evidence-based clinical practice guidelines. Chest 2004; 126(1 Suppl):78S-92S.
- Oudiz RJ. eMedicine from WebMD. Pulmonary Hypertension, Primary. Available at: https://emedicine.medscape.com/article/301450-overview#section~Medication
- Humbert M, Sitbon O, Simonneau G. Treatment of pulmonary arterial hypertension. N Engl J Med 2004; 351(14):1425-1436
- McGoon M, Gutterman D, Steen V, et al. Screening, early detection, and diagnosis of pulmonary arterial hypertension: ACCP evidence-based clinical practice guidelines. Chest 2004; 126(1 Suppl): 14S-34S.
- Rubin LJ, Badesch DB. Evaluation and management of the patient with pulmonary arterial hypertension. Ann Intern Med 2005; 143(4): 282-292.
- PH Central. Diagnostic Process: Tests used to Diagnose Pulmonary Hypertension. Available at: https://www.phcentral.org/medical/dx-process.shtml
STAT1-7/17
Βιβλιοθήκη Επιστημόνων Υγείας
Συνδεθείτε
Κάνετε login για να αποκτήσετε πρόσβαση σε παρουσιάσεις, επιστημονικές εκδηλώσεις, έντυπα, επιστημονικές μελέτες, video, υλικά για τους ασθενείς και απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις για τα προϊόντα μας.